Phishing is uitgegroeid tot een maatschappelijk en wijdverbreid probleem dat veel slachtoffers maakt. Dat dit jammer genoeg ook nog in 2021 het geval was, blijkt uit nieuwe cijfers. Ook al zien we een aanzienlijke daling in het aantal geslaagde fraudegevallen via phishing, het aantal fraudepogingen blijft hoog en geen enkele sector blijft gespaard. De banksector en het Centrum voor Cybersecurity België (CCB) hebben al meerdere sensibiliseringscampagnes opgezet, maar werken ook steeds meer samen met andere sectoren om fraudeurs een halt toe te roepen.

En die vele inspanningen werpen vruchten af. Er is een substantiële daling van het totale buitgemaakte bedrag via phishing: In 2021 werd er 9 miljoen euro minder buitgemaakt dan het jaar voordien. Dat is een daling van meer dan 26%. Een goede zaak, maar we merken echter een belangrijke verschuiving richting andere fraudevormen, zoals beleggings-, factuur-, hulpvraag- of kluisrekeningfraude, waarbij het slachtoffer wordt overgehaald om zelf geld over te maken.

Naast phishing – fraude via het delen van je codes met derden – zijn er ook tal van andere manieren van online oplichting^[2]. Hierbij worden slachtoffers gemanipuleerd door oplichters en aangezet worden om zelf geld over te schrijven op de rekening van de oplichter.

Een dergelijke vorm van fraude die steeds meer in opmars is, is beleggingsfraude of boilerroom-fraude. Het is een vorm van oplichting waarbij fraudeurs je fictieve of waardeloze aandelen of financiële producten aanbieden. Je wordt meestal ongevraagd gecontacteerd met een aanbod voor een fantastische deal die een hoog rendement belooft op te leveren. De “verkopers” zetten je zwaar onder druk, zodat je steeds meer geld zou storten. Indien je hierin meegaat, krijg je fictieve aandelen of waardeloze financiële producten in handen. De criminelen gaan lopen met je geld en jij blijft berooid achter.

“Wees steeds op uw hoede voor beloftes van uitzonderlijk hoge rendementen. Vaak is dit een knipperlicht voor fraude. Als het te mooi klinkt om waar te zijn, is het dat ook”, zegt Jim Lannoo, woordvoerder van de Autoriteit van Financiële diensten en markten (FSMA). 

Bij kluisrekeningfraude proberen fraudeurs het vertrouwen van het slachtoffer te winnen en doen zich voor als een medewerker van de bank en vragen om je geld over te schrijven naar een zogezegd nieuwe, veilige rekening, omdat er met jouw huidige rekening fraude zou zijn gepleegd. Die rekening bestaat natuurlijk niet. Als je het geld overschrijft, komt dit terecht op de rekening van de oplichter.

Hulpvraagfraude is ook zo’n gekend voorbeeld van dit type fraude. De fraudeur doet zich voor als een kennis of familielid van het slachtoffer en overtuigt via een web van leugens het slachtoffer om een overschrijving uit te voeren.

Beleggings-, kluisrekening- en hulpvraagfraude zijn dus vormen van fraude waarbij het slachtoffer zelf het geld overmaakt naar een rekening van een oplichter. Maar er passen nog vele andere vormen van fraude in dit rijtje, denk maar aan: factuurfraude, helpdesk- en vriendschapsfraude, en CEO-fraude.

Banken hebben verschillende systemen ingebouwd om transacties veilig te laten verlopen en de fraude naar aanleiding van phishing zo veel mogelijk te voorkomen en/of in te dijken. Zo is er sinds een tiental jaar tweestapsauthenticatie vereist bij online en mobiel bankieren. De klant identificeert zichzelf aan de hand van twee van volgende drie elementen om e-betalingen te initiëren: iets dat hij weet (vb. pincode), iets dat hij bezit (bv. smartphone), iets dat hem eigen is (vb. vingerafdruk). Het garanderen van vlot en snel betaalverkeer én efficiënte fraudedetectie is een moeilijk en delicaat evenwicht. Het vergt continue investeringen in personeel en infrastructuur vanuit de banksector. 

De banken investeren bovendien in intensieve monitoring en maken op die manier veel schade ongedaan. Deze inspanningen leveren opmerkelijke resultaten: ongeveer 75% van frauduleuze transacties via phishing werd door de banken gedetecteerd en geblokkeerd of teruggevorderd. 

Banken nemen dus voortdurend maatregelen om fraude te voorkomen. Dat werpt zijn vruchten af bij fraudevormen zoals phishing, waarbij criminelen toegang proberen te krijgen tot de rekening van de klant. Maar als slachtoffers worden overgehaald om zelf geld over te maken aan de oplichters, dan is het voor de bank moeilijker om fraude te herkennen en dit via monitoring te detecteren. 

Er wordt ook volop ingezet op sensibiliseringsacties, zowel door de individuele banken als op sectorniveau, waarbij we iedereen willen oproepen om waakzaam te zijn voor phishing en online fraude. Campagnes met tips, zowel op sociale media als op tv en radio, bereikten een groot doelpubliek. Maar het aantal fraudegevallen blijft hoog en dus is er nog werk aan de winkel.

Gezien de vele vormen en de complexe aard van online oplichting zijn er niet alleen technische werkgroepen met financiële experten die informatie uitwisselen, maar ook samenwerkingsverbanden met andere stakeholders. Zo zijn er samenwerkingsinitiatieven met telecomoperatoren, parket, politie, overheidsinstanties en justitie om online fraude in al zijn vormen aan te pakken. Samen willen we ook de sensibiliseringsboodschap zo breed mogelijk verspreiden.

Online fraude is immers uitgegroeid tot een maatschappelijk probleem. De fraudeurs slaan alsmaar meer toe en door hun diverse manier van werken, blijft geen enkele sector gespaard. Iedereen is betrokken partij en dat maakt van online veiligheid een gedeelde verantwoordelijkheid. Alleen samen kunnen we deze strijd aan.

Iets verdacht opgemerkt?

Een sms, e-mail of brief ontvangen waarvan je vermoedt dat het phishing is? Wees op je hoede en stuur het door naar verdacht@safeonweb.be en als het bericht de naam van een bank misbruikt naar phishing@__[bankdomeinnaam]__. Krijg je een phishingbericht op het werk, verwittig dan ook de ICT-dienst. Stuur het phishingbericht door en verwijder het daarna.

Toch slachtoffer?

Ben je toch in de val gelopen, dan onderneem je best volgende stappen:

• Bel Card Stop op 078 170 170
• Breng onmiddellijk je bank op de hoogte.
• Verzamel alle gegevens om de feiten en de geleden schade te bewijzen.
• Doe meteen aangifte bij de politie.